Okul Öncesi Eğitimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Nilüfer Yalçın

Anaokulunun önemi

Froebel'in deyimiyle; “anaokulunun amacı, öğrenmeye ilgi uyandırmaktır.” Anaokulu, bilgi aktarmaktan çok, çocuğun içinde var olan yeteneklerin ortaya çıkmasına ve geliştirilmesine zemin hazırlar. Çocuğun en doğal öğrenme aracı olan “oyunun” profesyonel anlamda en doğru şekilde çocukla buluştuğu ortamdır. Okul öncesi eğitiminin çocuklara bir çok katkısı vardır bunlar çocuğun sosyalleşmesi, özgüvenli olması, başkalarına saygı duyması, paylaşmayı öğrenmesi, motor ve bilişsel becerilerinin gelişmesi, dil gelişiminin desteklenmesi gibi bir çok katkısı vardır. Sosyal duygusal gelişim, çocuğun kendini ifade edebilmesi, duygularını kontrol edebilmesi, kendisiyle ve çevresiyle uyum içinde olabilmesidir. Çocukların gelecekteki okul başarısının temelinde sosyal ve duygusal gelişimleri önemli rol oynamaktadır. Okul öncesi dönemde, çocuklar duygularını yönetmeye ve kontrol etmeye başlarlar. Sosyal ortama uygun davranma becerisi olarak tanımlanan sosyal beceriler, kişilerarası ilişkilerin kurulmasında gerçekleştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Yapılan araştırmalarda çocukların sosyal becerileri altı yaşına kadar kazanamadıklarında; sonraki yıllarda ve yetişkinlikte bu becerileri kazanmakta zorluk çektiklerini göstermektedir. Okul öncesi eğitim alan çocukların okula devam oranları ve akademik başarıları, okul öncesi eğitim almayan çocuklardan daha yüksektir. Bebeklik ve erken çocukluk dönemini kapsayan 0-6 yaşları çocuğun en hızlı gelişim gösterdiği zamandır. Çocuğun bu dönemde yaşadıkları sonraki yaşamının temelini oluşturuyor. O nedenle bu dönemde alınan eğitim çok önemlidir. Okul öncesi eğitim programları çocukların zengin öğrenme deneyimleri aracılığıyla; sağlıklı büyümelerini, motor, sosyal-duygusal, dil ve bilişsel gelişim alanlarında gelişimlerinin en üst düzeye ulaşmasını; özbakım becerilerini kazanmalarını ve ilkokula hazır bulunmalarını sağlamak amacı ile geliştirilmiştir.

Anaokuluna başlama yaşı

Eğitim doğumla başlayan ve ömür boyu devam eden bir süreçtir. Bebekler doğduklarında ihtiyaçları olabilecek tüm bilgi birikimine sahip değildirler ve beyin henüz gelişimini tamamlamamıştır. 0-3 yaş arası çocuğun annesi ya da temel bakım veren kişiyle kurduğu ilişki, yaşadığı deneyimler, duygusal- fiziksel ihtiyaçlarının karşılanması ve güvenli bağlanmanın oluşumu, onun sağlıklı gelişimi için önemli bir yer oluşturur. İkinci yılla birlikte çocuklar zihinsel, fiziksel, duygusal alanlarda gelişim göstermeye başlar, kaba motor gelişimleriyle birlikte hareketlilik kazanır, çevrelerinde olup bitenle ilgilenmeye ve bunlara tepki göstermeye başlarlar. Çevresel faktörler ne kadar olumlu yönde olursa olsun, bir çocuğa anne ya da bakıcı ile ev ortamında sağlanabilecekler okul öncesi eğitimin yerini tutamaz. Bu çocuklar pek çok temel kavramı öğrenerek bilişsel becerilerini, dil becerilerini geliştirirler, özbakım becerileri, kaba ve ince motor becerileri gelişir. Bireyselleşirler, sosyalleşirler ve ilkokula duygusal ve akademik anlamda daha hazır bir şekilde başlarlar. Bu nedenle, 1,5-2 yaş ve 3 yaş döneminde çocuklar, anneli oyun gruplarına katılabilirler. Burada pek çok alanda bilgi ve beceri kazanırken aynı zamanda yaşıtlarıyla sosyalleşme imkânı da bulurlar. Daha sonraki dönem olan 3-6 yaşlarında, çocuktan çocuğa değişebilecek bireysel farklılıkları da göz önünde bulundurarak, yavaş yavaş geçiş sağlanarak 5 yarım gün ya da 5 tam gün şeklinde yuva veya anasınıfına gidilmesini önerebiliriz. Anaokulu çağındaki çocuk hem yaş olarak daha fazla farkındalık kazanır hem de arkadaş ve sınıf ortamı gibi şartlar nedeniyle zorunlu eğitime başlamadan önce hazırlık imkanına sahip olur. Anaokuluna gidecek çocuklar için en uygun yaş aralığı 5 ve 6 yaşları diyebiliriz.

Oyun gereksinimini ve sosyal beceriler ve duygu kontrolü

Çocuğun oyun gereksinimini en iyi karşılayan toplumsal kurum, “anaokulları” dır. Anaokulu, ilkokula hazırlık olmaktan çok, ailenin dışına atılan ilk adım olarak düşünülmelidir. İlk 3 yıl içinde çocuk, model olarak aldığı anne ve babasından alabileceğini alır ve kendisine tanınan fırsatlar ölçüsünde belirli bir psiko-sosyal olgunluğa varır. Ancak bu gelişim sınırlıdır. 
Anaokulu, çocuğa bilgi aktarmaktan çok, çocuğun içinde var olan yeteneklerin gelişmesine yardımcı olur. Çocuk, anaokulunda en iyi oyun ortamını bulur, işbirliğini geliştirir, yaşıtlarıyla ilişkiler kurar. Anaokulu çocuğa, kendi hakkını korurken, paylaşmayı ve başkalarının özgürlüğünü zedelememeyi öğrenir. 

Anaokulları, çocukların sözel faaliyetlerine önem veren ve onlara hareket imkânı hazırlayan kurumlar olmalıdırlar. Anaokulunda renk, sayı ve kavramlar çocuğun düşüncesine uygun bir biçimde somuta indirgenerek verilir. Parmak boya ve resim faaliyeti, su oyunu, kum oyunu, ritmik jimnastik, bloklarla oynama önde gelen oyun dizileri arasında sayılabilir. Çocukların en hoşlandıkları dramatik oyun köşeleri, doktorculuk, bebekçilik, bakkalcılık köşeleridir. 

Çocuk, en iyi ve örgütlü oyun ortamını anaokulunda bulur. Anaokulunun temel öğretim programı içinde insan ve hayvanları tanıtma, ülkemize ve dünya ülkelerini tanıma, önemli olay ve günlerle, trafik, görgü gibi çeşitli kuralları öğrenme sayılabilir. Anaokulu aynı zamanda kuralları en etkili bir biçimde öğretebilen bir kurumdur. Çocuk yaşıtlarıyla iletişime girerek birlikte yaşamayı, yemek yemeyi, uyumayı ve oynamayı öğrenir. Böylece başkalarının özgürlüğünden haberdar olur. “Ben” ve “başkası” kavramalarının bilincine vararak yardımlaşma ve işbirliği duygusunu geliştirir.
Sosyal duygusal gelişim, çocuğun kendini ifade edebilmesi, duygularını kontrol edebilmesi, kendisiyle ve çevresiyle uyum içinde olabilmesidir. Çocukların gelecekteki okul başarısının temelinde sosyal ve duygusal gelişimleri önemli rol oynamaktadır. 

Okul öncesi dönemde, çocuklar duygularını yönetmeye ve kontrol etmeye başlarlar. Sosyal ortama uygun davranma becerisi olarak tanımlanan sosyal beceriler, kişilerarası ilişkilerin kurulmasında gerçekleştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Yapılan araştırmalarda çocukların sosyal becerileri altı yaşına kadar kazanamadıklarında; sonraki yıllarda ve yetişkinlikte bu becerileri kazanmakta zorluk çektiklerini göstermektedir.

Çocuğunuzun gelişim ve eğitim kalitesini artırmak için göndereceğiniz okul öncesi eğitim kurumunda dikkat etmeniz gereken noktalar şu şekildedir:

1. ÖĞRETMEN

• Öğretmenin Eğitimi ve Tecrübesi:

Öğretmen çocuğunuzun gelişim evresinde onun doğru şekillenebilmesine olanak sağlayacak potansiyele sahip olmalıdır. Bu konuda tecrübe sahibi olduğundan emin olmalı, çocuğunuzun emin ellere teslim etmenin rahatlığını yaşamalısınız.
Öğretmenler ve Diğer Personeller Arasındaki İletişim:
Okul öncesi eğitim kurumunda öğretmenler arasındaki olumlu iletişim çocuklar üzerinde de olumlu etkiler gösterir. Birbirleriyle iletişimi kuvvetli personellerin yer aldığı bir eğitim kurumu seçmeli ve çalışanların mutluluğundan emin olmalısınız. Mutlu öğretmenler ve mutlu çalışanlar çocuğunuz için de mutluluğun anahtarı olacaktır.

2. PROGRAM KALİTESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

• Kültürel ve Bireysel Farlılıklar:

Okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanan sistemler artı ve eksi yönlere sahiptir. Tercih ettiğiniz kurumda uygulanan eğitim modeli sizin kültürünüze ya da anlayışınıza ters gelebilir. Çocukların da birbirinden farklı yapılara sahip olduğuna dikkat edilerek uygulanan eğitim modelinde yapılan programlarda bu hususa dikkat edilip edilmediğinden emin olmalısınız.
 

• Ölçme Değerlendirme ve Geliştirme:

Çocuğunuz için seçtiğiniz anaokulunda ölçme değerlendirme sisteminin varlığından emin olun. Okulda sistem Planla-Uygula-Değerlendir şeklinde ilerler. Bu süreç devam ederken programın eksik yönlerinin tespit edilerek çocukların gelişimine ne kadar katkı sağladıkları görülmelidir. Sonucu ölçülmeyen bir çalışmanın ne derece faydalı olduğu anlaşılamayacağı için ölçme değerlendirme sistemine mümkün olduğunda dikkat etmeniz gerekiyor.

• Rehberlik Servisinin olup olmadığı:

Anaokullarında ölçme değerlendirme sisteminin doğru işleyebilmesi için rehberlik servisinin desteğinin alınması gerekir. İşinin profesyoneli olan bir rehberlikten yardım alınıyor mu, bundan emin olarak seçiminizi gerçekleştirmeniz çocuğunuzun eğitim sürecini olumlu etkileyecektir.

• Okul - Aile İşbirliği:

Çocuğunuz için seçtiğiniz eğitim kurumu aile ile iletişim sağlama konusunda ısrarcı olmalıdır. Çocuğunuzun gelişimine dair sizinle görüşmeler yapan, evde neler yaptığını öğrenmek isteyen, sizi bir gözlemci yerine koyarak bilgi alan bir kurum çocuğunuzun gelişimini kontrol altında tutmak istiyor demektir.

3. OKULUN FİZİKİ ŞARTLARI

• Sınıflar:

Çocuğunuz için seçtiğiniz eğitim kurumunda sınıfların her zaman temiz olduğundan emin olmalı ve mobilyalara dikkat etmelisiniz. Hijyen kadar mobilyaların tehlikesiz olması da önemlidir. Sivri ve metal uçlara sahip olan mobilyalar çocuğunuzun zarar görmesine neden olabilir. Onun rahat bir şekilde hareket edebileceği ortamın oluşmasına dikkat ederken; seçilen oyuncakların da yaş gruplarına uygun olup olmadığını gözlemlemelisiniz. Çocuğunuzun içerisinde huzur bulacağı ve zaman geçirmekten keyif alacağı bir sınıf ortamının bulunması eğitimde de hevesli olmasını sağlar.

• Güvenlik:

0-6 yaş arası çocuklar tehlikelere karşı yabancıdır. Nereden nasıl bir tehlike geleceğini bilmedikleri için okulda güvenlik önlemlerinin alındığından emin olmanız gerekiyor. Aklınızı çocuğunuzda bırakmayacak olan bir kurum seçmeye dikkat edin. Özellikle acil bir durum söz konusu olduğunda okulda nasıl bir işleyiş gerçekleştiğini öğrenmeye çalışmalısınız.

• Eğitim Araç ve Gereçleri:

Okul öncesi eğitim kurumu rengârenk oyuncaklarla kaplı bir görünüme sahip olabilir. Bu albeni çocuğunuzu çekecektir, ama oyuncaklar onun yaş grubuna uygun mu, ne kadar sağlıklı bunlara dikkat ederek seçiminizi yapmalısınız. Eğitici oyuncakların bulunduğundan emin olun ve bunların da çocukların gelişimine göre değiştirildiğini bildiren bir kurumu tercih edin. Eğitim kurumu ne kadar çok reklam yapıyor, etkileyici broşürlerle karşılaşıyor ve yapısal olarak çekici hale geliyor olsa da dikkat etmeniz gereken noktanın eğitim kalitesi ve öğretmen samimiyeti olduğunu unutmayın!